شايد هيچ مرحله اي از زندگي انسان مانند دوران جنيني و پس از آن يعني دوران شيرخوارگي و كودكي پر مخاطره نباشد. جنين رشد بسيار سريعي دارد و براي تكثير سريع سلول هاي خود نياز ويژه اي به انواع مواد مغذي دارد كه بايد از طريق تغذيه مناسب مادر تامين شود. غذائي كه در دوران بارداري و شیردهی مصرف مي شود نيازهاي تغذيه اي مادر و همچنين رشد جنين و کودک شیرخوار را تامين مي كند. بنابراين دانش مـــادر در زمينه تغذيه و رعايت تنوع و تعادل در اين زمان سهم عمده اي در تامين سلامت کودک دارد.
از آن جا که در روزه داری ماه رمضان تغییرات قابل توجهی در شیوه زندگی و رژیم غذایی ایجاد می شود، همواره این سؤال وجود دارد که اثر این تغییرات در مادران باردار و شیرده و کودک آن ها چگونه است. در اين مجموعه كه با استفاده از منابع مختلف علمي جمع آوري شده، تلاش شده است تا به برخي سوالات رايج در اين زمينه پاسخ داده شود.

گرسنگي و سوء تغذیه در دوران بارداری چه عواقبی دارد
تغييرات ايجاد شده ناشي از گرسنگي شدید در دوران بارداري شديدتر از مواقع ديگر است. سوء تغذيه مادر در دوران بارداري باعث اختلال رشد عصبي رفتاري كودك و تولد نوزادان با وزن كمتر از 5/2 كيلوگرم می شود که تولد نوزاد کمتر از 5/2 کیلوگرم با مشکلات سلامتی و بهداشتی ارتباط دارد. همچنین، سوء تغذیه مادر باردار می تواند منجر به سقط جنین شود. با این حال، باید به این نکته توجه شود که روزه داری ماه رمضان منجر به سوء تغذیه نمی شود. بنابراین، نمی توان اثرات گرسنگی شدید را بر نتیجه بارداری به اثرات روزه داری ماه رمضان تعمیم داد.

سوء تغذیه چه اثری بر رشد مغزی جنین  دارد
كاهش قند خون و کاهش دسترسي به گلوكز در حين گرسنگي طولانی و سوء تغذیه ممكن است منجر به تامين نياز بدن از ديگر ذخاير بدني شود. به این معنی که ممکن است بخشی از چربی های ذخیره شده در بدن به منظور تأمین انرژی مورد نیاز بدن تجزیه شوند. اگر میزان تجزیه چربی های بدن زیاد باشد، می تواند مواد مضري در بدن توليد شود كه منجر به آسيب مغزي جنين می شوند. هر چه غلظت این مواد در خون مادر بیشتر باشد آسیب بیشتری به سیستم عصبی جنین وارد می کند. به همین علت است که در مادران دچار سوء تغذیه احتمال آسیب مغزی جنین زیاد است.

روزه داری چه اثری  بر رشد مغزی جنین دارد
طول مدت روزه داري و ميزان آب بدن نقش مهمي در غلظت مواد مضر در خون مادر دارد. هرچه طول مدت روزه داری و گرسنگی بیشتر باشد، احتمال تولید مواد مضر افزایش می یابد. بنابراین، در ایامی از سال مانند فصل تابستان که فاصله زمانی بین اذان صبح و مغرب طولانی است، احتمال تولید این مواد افزایش می یابد. علاوه بر میزان تولید، غلظت این مواد در خون نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. به این صورت که هر چه دفع مایعات به هر طریقی از بدن افزایش یابد، غلظت این مواد در خون افزایش می یابد. بنابراین، مصرف مايعات كافي در فاصله بين افطار تا سحر نقش مهمي در پيشگيري از كم آبي و افزايش غلظت سرمي مواد مضر دارد. همچنين، به منظور پيشگيري از ايجاد آسيب مغزي جنين، زنان باردار روزه دار به هيچ وجه نبايد وعده سحري را حذف كنند.  اگرچه تا کنون در مطالعات انجام شده، روزه داري زنان باردار تأثير نامطلوبي بر بهره هوشي كودك نيز نداشته است، زنان باردار به منظور تصمیم گیری برای روزه داری حتمأ باید با پزشک خود مشورت کنند.   

روزه داري چه اثری بر قند خون زنان باردار دارد
اگر مادر باردار روزه بگیرد، قند خون او مختصری کاهش می یابد که این کاهش در محدوده طبیعی است و مشکلی به وجود نمی آورد. البته در برخی افراد ممکن است قند خون کاهش نیابد.

 روزه داري چه اثری بر روند وزن گیری مادر باردار دارد
اگر در طول روزه داری ماه رمضان دريافت انرژي مادر در مقادير توصيه شده باشد، روزه داري اثرات سوئي بر وزن گيري مادر و افزايش ارتفاع رحم نخواهد داشت. به همین منظور زنان بارداری که قصد روزه داری دارند باید رژیم غذایی مناسب دوران بارداری را در طول ماه رمضان نیز رعایت کنند و طبق توصیه یک متخصص، وعده های غذایی مناسب ماه رمضان تنظیم شود.   

روزه داری چه اثری بر فشار خون زنان باردار دارد
اغلب ادم مختصر و افزایش فشار خون در دوران بارداری بخصوص سه ماهه سوم بارداری دیده می شود. در برخی زنان باردار ممکن است میزان این ادم و افزایش فاشر خون بالاتر از حد طبیعی باشد. مطالعات نشان داده است که روزه داری ماه رمضان می تواند تا حدودی از این افزایش فشار خون پیشگیری کند.

روزه داري چه اثری بر وزن هنگام تولد نوزاد دارد
بر  اساس مطالعات انجام شده، روزه داري منجر به كاهش وزن گيري و يا افزايش تولد نوزادان كم وزن نمی گردد. با اين حال، بدیهی است که اگر تغذیه مادر باردار در ماه رمضان مناسب نباشد می تواند منجر به کاهش وزن هنگام تولد نوزاد شود. چنانچه در برخی موارد ميزان تولد نوزاد كم وزن و مرگ و مير نوزادان در زمان مراسم حج و ماه رمضان افزايش یافته است.

منبع: پژوهشکده علوم غدد و متابولیسم، دانشگاه علوم پزشکی تهران
تنظیم: مونا عدالت یار